روزنامه پراودا چاپ مسکو، تفسیر مهمی در باره آنچه که در جمهوری آذربایجان علیه ایران در حال تکامل است منتشر کرده است. در این تفسیر نکات مهم خبری زیر مطرح شده است:
1- پس از تنشهای نظامی سال گذشته، حدود 20 کیلومتر از بزرگ راه ایران و ارمنستان تحت کنترل آذربایجان در آمد و در ماه اوت مرزبانان آذربایجان با ایجاد یک ایست بازرسی درخواست پرداخت «حق ترانزیت» به مبلغ 260 دلار برای هر خودرو کردند. روز 15 سپتامبر دو راننده ایرانی کامیون به اتهام «قاچاق کالا» دستگیر و زندانی شدند.
2- در ماه ژوئن الهام علی اف و رجب طیب اردوغان، سران آذربایجان و ترکیه در«بیانیه شوشا» روابط و اتحاد عمیق تر بین طرفین را امضاء کردند. یکی دیگر از اهداف تعیین شده ایجاد «کریدور زنگزور» است که آذربایجان را به ترکیه متصل می کند. در این صورت با عبور از منطقه سیونیک ارمنستان، ارتباط این جمهوری با ایران قطع خواهد شد.
3- استراتژی دو کشور آذربایجان و ترکیه برای آینده، در تمرینهای نظامی مشترک در خاک آذربایجان معنا پیدا می کند. این مانورها بطور مکرر انجام میشود و به حضور نیروهای نظامی ترکیه در خاک این کشور جنبه دائمی و قانونی بخشیده است. محل برگزاری مانورها نیز مناطق قره باغ و منطقه خودمختار نخجوان در همسایگی ایران، همینطور در دریای خزر انتخاب می شوند. در ماه سپتامبر، رزمایش مشترکی توسط واحدهای ویژه دریایی آذربایجان، ترکیه و پاکستان انجام شد.
4- دستگاههای تبلیغاتی ترکیه ایران را مانع اصلی شکل گیری «توران بزرگ» و اتحاد کشور های ترک زبان تحت مدیریت آنکارا می دانند.
5- حضور اسرائیل در آذربایجان سالهاست که قطعیت دارد. از زمان استقلال آذربایجان هر دو کشور روابط نزدیکی برقرار کرده اند. باکو بیش از 60 درصد نیاز نفت خام تل اویو را تأمین می کند. اسرائیل در ماه ژوئیه نمایندگی تجاری خود را در آذربایجان افتتاح کرد که احتمالاً مقدمه ای است برای برپایی سفارت خود در این کشور. ضمن اینکه شرکت های اسرائیلی، قرار است برای باز سازی منطقه قره باغ شرکت کنند. از ایجاد یک دامداری در منطقه زنگلان هم مرز با ایران نیز سخن به میان آمده است.
6- آنکارا همراه اسرائیل تامین کننده اصلی تسلیحات پیشرفته جمهوری آذربایجان می باشند. وسایل نقلیه زرهی، خمپاره ها، موشک های هدایت شونده، هواپیماهای بدون سرنشین شناسایی و بمب افکن که تازه این موارد لیست کامل را در بر نمیگیرند. در همین زمینه تولید مشترک پهپادهای Orbiter راه اندازی شده است. اخیرا الهام عل اف، صراحتاً اعتراف کرد «آذربایجان به تسلیحات نظامی اسرائیل دسترسی کامل دارد.» در ماه اوت رسانه های اسرائیلی از قرارداد تسلیحاتی 2 میلیارد دلاری آذربایجان با اسرائیل خبر دادند.
7- بهره گرفتن اسرائیل از آذربایجان برای نیاز های اطلاعاتی امری است بدیهی. در دهه 1990 شرکت اسرائیلی GTIB در ایجاد اپراتور تلفنهای همراه Bakcellدر آذربایجان سرمایه گذاری کرد. متعاقباً سیستم امنیتی فرودگاه باکو را تامین و سازمان داد، مرزبانان این کشور را با هواپیماهای بدون سرنشین شناسایی مجهز نمود و به ساخت سیستم اطلاعات ملی این کشور همت گماشت. الی کوهن، وزیر اطلاعات اسرائیل در ماه دسامبر سال گذشته گفت: هیچ کشوری در منطقه ارو- آسیا مانند آذربایجان و اسرائیل رابطه صمیمانه ندارند. روزنامه ترکیه ای دووار، در رابطه این دو کشور می نویسد: با توجه به همکاریهای وسیع اطلاعاتی دو کشور، آذربایجان وظیفه «برج نظارت» بر ایران را بعهده گرفته است. با توجه به این اطلاعات و روابط خاص دو کشور، فرضیه مبنی بر اینکه حملاتی مانند ترور محسن فخری زاده، فیزیکدان هسته ایرانی توسط اسرائیل از قلمرو این جمهوری انجام شده باشد دور از انتظار نیست.
8- مقامات آذربایجان با اعتماد به «پشتوانه قوی» بیش از پیش خود، متهورانه رفتار می کنند. روز 4 اکتبر، علی اف با افتتاح یک پایگاه نظامی در جبارائیل، 13 کیلومتری مرز ایران، با انتقاداتی به تهران حمله کرد و گفت: «آنها اسرائیل را در اینجا کجا دیده اند؟ اتهامات بیاساس است و بی پاسخ نخواهد ماند». رئیس جمهور برای مدت طولانی خروشید و با هواپیمای بدون سر نشین شناسایی اسرائیلی هارپ، در حالی که بدنه فولادی آن را در آغوش گرفته بود عکس گرفت. مقامات ایرانی از وجود دو پایگاه در کوردامیر، و ناسوسنایا، صحبت میکنند در حالی که کانال 9 تلویزیونی اسرائیل خبر از 4 پایگاه می دهد. بنابراین، می توان حدس زد که اجازه حملات احتمالی به ایران از طرف باکو به اسرائیل داده شده است که احتمالا توسط هواپیما های اف 35 نیروی هوایی اسرائیل انجام خواهد شد. (ترجمه و تدوین آزاده اسفندیاری)