اکونومیست: جنبش‌های اعتراضی همانند ایران «اغلب به انقلاب یا جنگ داخلی ختم می‌شوند»
- توضیحات
- تاریخ ایجاد در شنبه, 26 آذر 1401 09:51
هفته‌نامه معتبر بریتانیایی «اکونومیست» به تازگی در مقاله‌ای، به بررسی آینده اعتراضات سراسری در ایران پرداخته و با ارزیابی آن، نتیجه گرفته است که جنبش‌های اعتراضی به مرگباری جنبش ایران، اغلب به انقلاب یا جنگ داخلی ختم می‌شوند. متن کامل این مقاله به زبان فارسی را در «ایران‌وایر» بخوانید.
از معترضانی که طی چند ماه اخیر به خیابان‌های ایران آمده‌‌اند، جز شجاعت قابل توجه آن‌ها، اطلاعات چندانی در دست نیست. ناظران خارجی که سعی در مطالعه تظاهرات‌های اخیر ایران دارند، با توجه به قطعی اینترنت و سرکوب شدید در کشور، ناگزیر به استناد به مقالات خبری، گزارش گروه‌های حقوق بشر و پست‌های رسانه‌های اجتماعی هستند.
مرگبارترین اعتراض‌های ثبت شده توسط پروژه «دادههای مکانی و مناسبتی درگیری‌های مسلحانه
اما همین منابع پراکنده هم در صورتی که به صورت روشمند جمع‌آوری شوند، می‌توانند سرنخ‌‌هایی درباره روند تکامل و سرنوشت جنبش به دست دهند.
گروه تحقیقاتی «پروژه دادههای مکانی و رویدادی درگیری مسلحانه» ) از سال ۱۹۹۷ تاکنون در حال جمع‌آوری اطلاعات درباره ناآرامی‌های سیاسی بوده است. آرشیوهای این گروه شامل ۱.۶ میلیون رویداد، از جمله اعتراض یا نبرد در ۱۳۰ هزار مکان جغرافیایی در جهان می‌شود.
حاکمان ایران بدون هیچ‌گونه شواهدی، ادعا می‌کنند دولت‌های خارجی مسوول ناآرامی‌ها در کشور هستند. اما اطلاعات پروژه دادههای مکانی و مناسبتی درگیری‌های مسلحانه نشان میدهند جنبش گسترده‌‌تر از آن است که چنین ادعایی صحت داشته باشد و اعتراضها در ایران ماه‌‌ها تداوم داشته و به سراسر کشور گسترش یافته‌اند.
دادههای این پروژه حاکی از آن هستند که گرچه اعتراض‌هایی در این مقیاس همیشه به تغییر رژیم منتهی نمی‌شوند اما نشان دهنده احتمال آشفتگی سیاسی گسترده‌تری هستند.
براساس این داده‌ها، از زمان انقلاب ۱۳۵۷ تاکنون چنین سطحی از ناآرامی که اغلب پس از اعتراض‌هایی از این دست رخ میدهند، در ایران مشاهده نشده است.
جنبش روز ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ هنگامی آغاز شد که «مهسا امینی» که به دلیل درست نپوشیدن روسری مطابق سلیقه حکومت، توسط «گشت ارشاد» تهران دستگیر شده بود، در بازداشت درگذشت. پس از مرگ غم‌انگیز این دختر جوان سقزی، مردم معترض به چگونگی مرگ او، با درخواست «زن، زندگی، آزادی» به خیابان‌ها ریختند. حکومت ایران و نیروهای لباس شخصی وابسته به حکومت نیز با خشونت، مانند شلیک کردن و کتک زدن، به معترضان پاسخ گفتند.
رژیم ایران هم‌چنین با دستگیری خبرنگارها و قطع دسترسی مردم به اینترنت، اخبار مرتبط با تظاهرات را سرکوب کرده است. فقط گزارش‌هایی که از این موانع عبور می‌کنند، اغلب پس از گذشت چند هفته، به آرشیو اطلاعات پروژه دادههای مکانی و مناسبتی درگیری‌های مسلحانه می‌رسند. در نتیجه، آمار موجود از اعتراضها و کشته شده‌ها شمار نهایی نیستند و فقط حد پایین را نشان میدهند.
داده‌ها حاکی از آن هستند که خشونت سرکوب‌گران در روزهای اولیه اعتراضها تشدید شد. در ۴۶ اعتراض از ۲۱۳ اعتراضی که طی هفته اول ثبت شده است، حداقل یک نفر به قتل رسید. بیشترین تعداد کشته شده‌ها متعلق به تظاهرات روز هشتم مهر است که معترضان خواستار عدالت برای دختری شدند که گویا رییس پلیس در استان سیستان و بلوچستان به او تجاوز کرده بود.
طبق اطلاعات پروژه دادههای مکانی و مناسبتی درگیری‌های مسلحانه، پلیس به روی معترضان آتش گشود و ۹۷ تظاهرکننده را به قتل رساند.
از آن زمان تاکنون میزان اعتراض‌هایی که چنین مرگبار باشند، از ۲۲ درصد به پنج درصد کاهش یافته است. این کاهش تا حدی ممکن است به خاطر تعویق در ارسال اخبار باشد و یا این که نیروهای امنیتی خویشتن‌داری بیشتری از خود نشان داده باشند.
اما کاهش تعداد کشته شده‌ها به معنای فروکش کردن جنبش نیست. پروژه دادههای مکانی و مناسبتی درگیری‌های مسلحانه از ۲۵ آبان ۱۴۰۱ (۱۶ نوامبر ۲۰۲۲) تاکنون حداقل یک اعتراض در روز را ثبت کرده و میانگین روزانه اعتراضها به ۱۶ رسیده که فقط کمی از میانگین ۲۳ اعتراض در روز در فاصله ۹ مهر (اول اکتبر) تا ۲۴ آبان (۱۵ نوامبر) کمتر است.
از آن‌جایی که اطلاعات پروژه دادههای مکانی و مناسبتی درگیری‌های مسلحانه مطالعه ایران را در سال ۲۰۱۵ آغاز کرده است، آرشیو آن موارد قبلی ناآرامی در کشور را پوشش نمی‌‌دهد.
تعداد ۳۲۲ کشته شده بسیار بیشتر از آمار تلفات اعتراض‌های «جنبش سبز» در سال ۲۰۰۹ است که توسط منابع دیگر محاسبه شده‌اند. این تعداد را می‌توان با تعداد تلفات در روزهای اولیه انقلاب ۱۳۵۷ مقایسه کرد که سرنگونی شاه نزدیک بود.
آمار موجود باعث می‌شود اعتراض‌های ایران در مقایسه با سایر کشورها خون‌بارتر به نظر برسد. اما چنین تحلیل‌هایی دقیق نیستند. میزان جزییات و دقت آمار پروژه دادههای مکانی و مناسبتی درگیری‌های مسلحانه در جاهای مختلف دنیا متفاوت بوده و تظاهرات هم از نظر مقیاس و میزان خطر با یک‌دیگر تفاوت دارند؛ گرچه اعتراض‌هایی که مردم در آن به قتل برسند، نسبتاً نادر هستند و بیشتر احتمال گزارش شدن آن‌ها وجود دارد.
در بین جنبش‌های موجود در آرشیو پروژه دادههای مکانی و مناسبتی درگیری‌های مسلحانه، اعتراضات ایران از نظر بیشترین تعداد تلفات طی سه ماه، رتبه سوم و از نظر تعداد کل تلفات، مقام ششم را دارد.
طبق این داده‌ها، بر اساس تعداد جمعیت، بدون احتساب کشورهای با جمعیت کمتر از ۱۰ میلیون نفر، ایران در هر دو رده، رتبه هشتم را دارا است. این مساله باید باعث نگرانی حاکمان ایران شود. در بین ۱۰ موردی هم که در هر رده در صدر قرار دارند، حدود نیمی از آن‌ها به انقلاب، کودتا یا جنگ داخلی ختم شده‌اند.