کارنامه بانک مرکزی؛ سونامی تورم، افزایش نقدینگی و کمبود ارز
- توضیحات
- تاریخ ایجاد در جمعه, 13 فروردين 1400 06:03
رئيس بانک مرکزی از چشم‌انداز مثبت اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ سخن می‌گوید؛ ادعایی که باورپذیر نیست. بانک مرکزی در مهار تورم ناکام بوده و افزایش نقدینگی و ناترازی حساب‌های مالی بانک‌ها را به ورطه ورشکستگی کشانده است.
سایت علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در ارتباط با مسائل اقتصادی ایران پای صحبت عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی نشسته است. یک مصاحبه طولانی که حول محور چند ادعا و چند اعتراف می‌چرخد.
در شرایطی که خامنه‌ای و روحانی از ناموثر بودن فشارهای حداکثری ناشی از تحریم‌های آمریکا و عبور اقتصاد از پیامدهای این تحریم‌ها سخن می‌گویند، رئیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی قادر به پنهان کردن تاثیرات تحریم‌ها بر اقتصاد ایران نیست.
همتی در این گفت‌وگو به این نکته اشاره می‌کند که توسعه اقتصادی بدون رشد اقتصادی ممکن نیست. او در ادامه به تاثیرات تحریم‌ها بر اقتصاد ایران پرداخته و از این تحریم‌ها تحت عنوان "تحریم‌های ظالمانه" یاد می‌کند.
رئیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی اعتراف می‌کند که ایران با "افت تولید" و با رشد منفی اقتصاد روبرو است. این موضوع که نرخ رشد اقتصاد ایران طی سال‌های گذشته منفی بوده، موضوعی نیست که کسی نسبت به آن تردیدی داشته باشد.
اما ارتباط بین کاهش نرخ رشد اقتصادی و تحریم‌ها موضوعی نیست که مسئولان جمهوری اسلامی برای پرداختن به آن تمایلی از خود نشان بدهند.
همتی می‌گوید: «در سال ۹۷ و ۹۸ به دلیل برگشت تحریم‌ها، رشد منفی اتفاق افتاد. خوشبختانه در اواخر سال ۹۸، رشد در حال مثبت شدن بود و رشد غیرنفتی هم مثبت شده بود، ولی متاسفانه با شیوع ویروس کرونا مجددا رشد اقتصادی ما در بخش‌های خدماتی منفی شد و افت کرد.»
محدود کردن رشد منفی اقتصادی تنها به "بخش‌های خدماتی" از جمله ترفندهایی است که با هدف کاستن از دامنه نابسامانی‌های اقتصادی صورت می‌گیرد.
تورم و گرانی
یکی از مشکلات اصلی اقتصادی ایران تورم است. کنترل تورم در شمار وظایف بانک مرکزی است. به سخن دیگر، بانک مرکزی با اتخاذ سیاست‌های مالی و پولی در زمینه مهار تورم اقدام می‌کند.
اقتصاد ایران با پدیده‌ای روبرو است که کارشناسان مسائل اقتصادی از آن تحت عنوان "سونامی تورمی" یاد می‌کنند. عبدالناصر همتی در مصاحبه خود به جای پرداختن به سیاست‌های دولت و از آن جمله سیاست‌های بانک مرکزی در زمینه کنترل و مهار تورم، سعی کرده است تفاوت بین تورم و گرانی را به اطلاع مردم و نهادهای اقتصادی برساند.ران
او می‌گوید: «ما باید بین گرانی و تورم فرق قائل شویم. گرانی معمولا در حوزه‌ی اقتصاد خرد است. یعنی تقاضای یک کالای خاص، یا انحصار عده‌ای در یک کالای خاص، یا تخلفاتی که در توزیع می‌شود، قیمت بعضی از کالاها مثل مرغ را بالا و پایین می‌برد. این تورم نیست، بلکه گرانی است.»
رئیس بانک مرکزی پس از توضیح تفاوت بین گرانی و تورم، کسری بودجه را عامل اصلی افزایش نرخ تورم میخواند و می‌گوید، بودجه جمهوری اسلامی در سال‌های ۹۸ و ۹۹ "ناتراز" شده است.
به سخن دیگر، دولت برای تامین هزینه‌های خود با کسری بودجه روبرو شده و از این رو نیازمند تامین هزینه‌های خود از طریق استقراض از سامانه بانکی و چاپ اسکناس است.
همتی با اشاره به کسری بودجه دولت دوازدهم می‌گوید: «بانک مرکزی به موجب قانون ناچار می‌شود که ریال بدهد. یعنی در کوتاه‌مدت پول چاپ می‌کند که نقدینگی را بالا می‌برد.»
بدیهی است که چاپ و توزیع بیشتر پول نه تنها باعث افزایش حجم نقدینگی در بازار مالی می‌شود، بلکه عملا تاثیرات منفی تورمی دارد.
همتی در عین حال مدعی شده که نگرانی از "انفجار نقدینگی" در سال ۱۳۹۹ "خوشبختانه" اتفاق نیافتاد. این در حالی است که بر اساس آماری که برخی از کارشناسان امور اقتصادی ایران ارائه کرده‌اند، حجم نقدینگی در دولت روحانی نسبت به دولت احمدی‌نژاد ۱۱ برابر شده است.
یکی از مسائل مهم مربوط به افزایش نقدینگی این است که این نقدینگی به سوی کدام بخش از اقتصاد سرازیر می‌شود. هرگاه اقتصاد کشور با "افت تولید" روبرو باشد، پول در گردش ناگزیر به عرصه‌های دیگر کشیده می‌شود.
یکی دیگر از اعتراف‌های رئیس بانک مرکزی در این مصاحبه، منفی بودن روند سرمایه‌گذاری در تولید بوده است. او می‌گوید: «تقریبا از اول دهه‌ی نود تا الان رشد سرمایه‌گذاری در کشورمان منفی شده است که برای کشور خوب نیست.»
نقش نوسانات ارزی در تامین بدهی‌های دولت روحانی
او از حاکم شدن "انتظارات منفی در کشور" سخن گفته و تاکید کرده که این انتظارات منفی "رفتن منابع به سمت سفته‌بازی را تشدید می‌کند. یکی از دلایلی که تولید دچار وقفه شد، به خاطر هجمه‌ی منابع در دست مردم بود که به سمت سفته‌بازی و خریدهایی رفت که دارایی‌هایشان را حفظ کنند".
با این حساب مردم برای حفظ ارزش دارایی‌ها خود ناگزیر به خرید مسکن، طلا، بورس و ارز شدند. این در حالی است که بانک مرکزی و به فراخور آن، دولت روحانی از نوسانات ارزی و با بهره گرفتن از تسعیر ارز ۵۰۰ هزار میلیارد تومان کسب درآمد کرده است.
بدهکاران دانه‌درشت
همتی در بخش دیگری از مصاحبه خود به پدیده فساد مالی و رانت‌خواری اشاره می‌کند و آن‌ها در شمار عوامل اصلی ایجاد نابسامانی‌های اقتصادی میخواند.
رئیس بانک مرکزی ایران بدون آنکه نام فردی را ببرد، اعلام کرده که بخشی از مشکلات بانکی ایران در ارتباط با پرداخت وام و اعتبارات است.
همتی از ۱۱ "ابربدهکار" در ایران سخن می‌گوید که حدود نود هزار میلیارد تومان به سیستم بانکی بدهکار هستند. او مدعی شده که اقداماتی برای بازگرداندن این پول به سیستم بانکی در همراهی با قوه قضاییه صورت گرفته است. همتی توضیحی نمی‌دهد که این افراد "دانه درشت" چگونه "ابربدهکار" شدند و چه ارگان‌ها و نهادهایی پرداخت وامی به این افراد را ممکن ساخته‌اند.
رئیس بانک مرکزی، به‌رغم آن اعتراف کرده که ۶۰ هزار میلیارد تومان از پولی که "ابربدهکاران" به بانک‌ها مقروض هستند، وصول نشده است.